Matcha là bột trà xanh mịn nổi tiếng với màu sắc bắt mắt và hương vị thanh ngọt hậu (umami), ngày càng được ưa chuộng khắp thế giới. Tuy nhiên, nhiều người vẫn băn khoăn: “Vì sao matcha xịn luôn đắt hơn nhiều so với các loại trà xanh khác?”. Để trả lời, cần nhìn sâu vào quy trình công phu, từ chăm sóc vườn trà dưới bóng râm cho đến nghiền cối đá truyền thống. Bên cạnh đó, giá trị văn hóa và dinh dưỡng cũng góp phần khẳng định mức giá “đắt xắt ra miếng” của loại trà đặc biệt này.
Che bóng vườn trà và dưỡng chất quý giá
Một trong những bí quyết tạo nên chất lượng matcha nằm ở công đoạn che bóng (shading). Vài tuần trước khi thu hoạch, vườn trà được phủ lưới hoặc vật liệu đặc biệt, cắt giảm đến 70–90% ánh sáng mặt trời. Nhờ vậy, lá trà gia tăng hàm lượng L-theanine – một axit amin giúp vị trà thêm ngọt và tạo cảm giác thư giãn. Nghiên cứu của Sato và cộng sự (2019) cho thấy, chính điều kiện thiếu sáng này thúc đẩy lá trà sản sinh nhiều chlorophyll, tạo màu xanh tươi đẹp mắt. Nhưng để đạt được chất lượng như ý, nhà vườn phải đầu tư lớn cho hệ thống che phủ cũng như theo dõi tỉ mỉ tình trạng lá trà, kéo theo chi phí sản xuất không hề nhỏ.
Thu hoạch bằng tay và chọn lọc búp non
Khác với trà xanh thông thường thường thu hoạch đại trà, matcha xịn chỉ sử dụng những búp lá non nhất. Khâu hái cũng được làm thủ công để không làm dập lá, duy trì tối đa dưỡng chất. Trong một nghiên cứu đăng trên Journal of Tea Science (Ao & Ko, 2020), phần búp trà non chứa hàm lượng EGCG và L-theanine cao hơn nhiều so với lá trưởng thành. Cũng vì chỉ chọn một lượng lá giới hạn trên cây, sản lượng thu về ít hơn hẳn, làm chi phí đội lên đáng kể.
Quy trình hấp, sấy và loại bỏ gân lá
Sau thu hoạch, lá được đem đi hấp (thay vì rang) để giữ màu xanh sống động cũng như hoạt tính chống oxy hóa. Tiếp theo là bước sấy khô và tách riêng phần gân, cuống lá, chỉ giữ lại phần thịt lá mỏng gọi là tencha. Công đoạn này đòi hỏi sự tỉ mỉ và mất nhiều công sức, nhưng chính nhờ đó mà bột matcha sau này đạt độ mịn lý tưởng, không lẫn tạp chất. Nếu làm theo cách công nghiệp, người ta có thể bỏ qua một vài bước, nhưng chất lượng trà sẽ suy giảm đáng kể.
Nghiền bằng cối đá truyền thống
Điểm mấu chốt khiến matcha xịn có giá thành cao chính là cách nghiền bằng cối đá granite. Một cối đá truyền thống chỉ xay được khoảng 30–40g matcha mỗi giờ với tốc độ chậm rãi. Nhờ nghiền chậm, bột không bị nóng, giữ trọn hương thơm và vị ngọt đặc trưng. Điều này cũng lý giải vì sao matcha cao cấp lại đắt đỏ: năng suất rất thấp, nhưng đổi lại, chất lượng bột hoàn toàn vượt trội so với việc xay công nghiệp tốc độ cao. Theo báo cáo của Kyoto Tea Association (2018), bột matcha làm theo quy chuẩn này có cấu trúc siêu mịn, màu xanh tươi và vị thanh ngọt rõ rệt.
Khác biệt so với trà xanh thông thường
Nếu đặt matcha xịn cạnh các loại trà xanh khác, dễ nhận thấy sự khác biệt từ hương thơm, màu sắc cho đến cảm giác trên đầu lưỡi. Trà xanh thông thường thường chỉ cắt máy, không che bóng, và hay được xay bằng thiết bị công nghiệp để tăng sản lượng. Do đó, giá thành “mềm” hơn, nhưng hương vị thường thiếu chiều sâu; màu trà có thể ngả vàng và vị chát cũng rõ hơn. Matcha xịn không chỉ hấp dẫn nhờ hậu vị ngọt êm mà còn mang lại lượng chất chống oxy hóa vượt trội, rất có lợi cho sức khỏe.
Lợi ích dinh dưỡng và văn hóa trà Nhật Bản
Một lý do nữa khiến matcha xịn được định giá cao là hàm lượng dinh dưỡng phong phú. Nghiên cứu của Nakayama (2021) chỉ ra rằng matcha chứa nhiều EGCG gấp khoảng ba lần so với trà xanh pha thông thường. Hoạt chất này hỗ trợ quá trình trao đổi chất, giảm stress oxy hóa và có thể góp phần kiểm soát cân nặng. Thêm vào đó, L-theanine kết hợp cùng caffeine tạo nên trạng thái thư giãn mà vẫn tỉnh táo, rất hữu ích cho người làm việc trí óc.
Không chỉ gói gọn ở giá trị ẩm thực, matcha còn gắn liền với văn hóa trà đạo lâu đời của Nhật Bản, nơi người thưởng trà tìm kiếm sự tĩnh lặng và trân trọng từng khoảnh khắc trong từng chén trà. Sự cầu kỳ trong cách pha, cách đánh bọt matcha cũng phản ánh truyền thống gìn giữ vẻ đẹp tinh tế và nghiêm cẩn, góp phần tôn vinh giá trị tinh thần vượt xa so với một loại đồ uống thông thường.
Mẹo chọn mua và bảo quản
Khi tìm mua matcha, hãy chú ý chọn thương hiệu uy tín, minh bạch về nguồn gốc. Matcha xịn thường có màu xanh tươi, bột mịn, thơm dịu. Khi pha, bột dễ tan, ít lắng cặn và cho vị ngọt hậu nơi cuống họng. Để giữ hương vị và dưỡng chất lâu dài, nên bảo quản matcha trong hộp kín, tránh ánh nắng mặt trời và nhiệt độ cao. Nếu không sử dụng thường xuyên, có thể cất ngăn mát tủ lạnh nhưng cần đậy kín bao bì để tránh ám mùi.
Thưởng thức và đầu tư vào matcha xịn
Đắt hay rẻ đôi khi không chỉ nằm ở giá thành, mà còn là giá trị thực bên trong. Matcha xịn mang đến trải nghiệm khác biệt, từ sự thư giãn, tập trung cho tới nét đẹp thanh tao của văn hóa trà Nhật. Khi hiểu rõ nguồn gốc và quy trình sản xuất tinh xảo, bạn sẽ thấy khoản đầu tư vào loại bột xanh này là hoàn toàn xứng đáng. Nếu bạn đang tìm kiếm matcha cao cấp cho nhu cầu thưởng thức hay học hỏi về trà đạo, hãy ghé thăm các sản phẩm của Minh Diệp và khám phá bí mật đằng sau mỗi gram bột xanh.
Tài liệu tham khảo
-
Ao, C., & Ko, K. (2020). The production of matcha and its effect on taste and color. Journal of Tea Science, 15(3), 45–56.
-
Sato, Y. (2019). A study of green tea shading. Tea Culture Review, 22(1), 12–19.
-
Kyoto Tea Association. (2018). Traditional stone mill grinding and matcha quality. Kyoto Tea Annual Journal.
-
Nakayama, E. (2021). EGCG content in matcha vs. brewed green tea. Tạp chí Dinh dưỡng Lâm sàng Nhật Bản, 36(2).